Hoe krijg je de ziekte van Gaucher?
De ziekte ontstaat door een fout in een gen, ofwel een genmutatie. Hierdoor wordt het enzym dat door dit gen wordt aangemaakt, niet goed geproduceerd of is het van slechte kwaliteit.
Wat gebeurt er in je lichaam bij de ziekte van Gaucher?
Bij de ziekte van Gaucher heeft het GBA-gen een fout (dat heet een mutatie) en werkt niet goed. Dit gen is verantwoordelijk voor het maken van het enzym zure bèta-glucosidase (ook wel glucocerebrosidase genoemd).
Door de mutatie is dit enzym:
- afwezig;
- of het wordt op een verkeerde manier gemaakt, waardoor het niet goed werkt.
Het enzym kan de lipide glucosylceramide (GL-1) niet meer afbreken. Dit leidt tot schadelijke ophopingen en problemen met verschillende organen1.
Van je familie moet je het hebben
Iedereen krijgt van zijn ouders twee kopieën van elk gen: één van je moeder en één van je vader. De combinatie van deze twee kopieën van het GBA-gen bepaalt of je de ziekte van Gaucher krijgt of niet:
Als beide kopieën van het gen normaal zijn, heb je de ziekte van Gaucher niet.
Als één kopie normaal is en de andere een mutatie heeft, ben je een 'gezonde drager' van de ziekte van Gaucher en zal de ziekte niet optreden. Het gezonde gen is het sterkst.
Als beide kopieën van het gen defect zijn, heb je de ziekte van Gaucher.
De ziekte van Gaucher wordt ’autosomaal recessief’ doorgegeven:
Autosomaal:
Het gemuteerde GBA-gen bevindt zich op de autosomale chromosomen (niet op de geslachtschromosomen X en Y). De ziekte kan dus bij zowel jongens als meisjes voorkomen.
Recessief:
Om de ziekte te krijgen, moeten beide kopieën van het gen defect zijn. Als er maar één kopie defect is, is het gezonde gen het sterkst.
Wat betekent dit voor een gezin?
Als een man en een vrouw beide gezonde dragers zijn van de ziekte van Gaucher (elk met één defect GBA-gen en één gezond GBA-gen), geldt het volgende voor hun kinderen:
- Er is een kans van 25 procent (1 op 4) dat het kind twee gezonde GBA-genen erft en de ziekte niet krijgt.
- Er is een kans van 50 procent (1 op 2) dat het kind één defect GBA-gen en één gezond GBA-gen erft, waardoor het kind drager wordt zonder de ziekte te krijgen (zoals de ouders).
- Er is een kans van 25 procent (1 op 4) dat het kind twee defecte GBA-genen erft en de ziekte van Gaucher krijgt.
Om de ziekte aan hun kinderen door te geven, moeten beide ouders drager zijn van een defect GBA-gen. Als beide ouders de ziekte van Gaucher hebben (wat niet vaak voorkomt), zullen al hun kinderen de ziekte ook hebben.
Referentie:
1. Weinreb, N. J., Goker-Alpan, O., Kishnani, P. S., Longo, N., Burrow, T. A., Bernat, J. A., Gupta, P., Henderson, N., Pedro, H., Prada, C. E., Vats, D., Pathak, R. R., Wright, E., & Ficicioglu, C. (2022). The diagnosis and management of Gaucher disease in pediatric patients: Where do we go from here?. Molecular genetics and metabolism, 136(1), 4–21. https://doi.org/10.1016/j.ymgme.2022.03.001